آذربايجان جنوبي

موقعيت جغرافيائي

 

آذربايجان جنوبي منطقه اي بوسعت  107.000 km2  است كه در شمالغربي ايران واقع گرديده و اكثريت جمعيت آنرا تركهاي آذربايجاني تشكيل ميدهند. اين منطقه از شرق به درياي خزر ، از غرب به تركيه و از شمال نيز با جمهوري آذربايجان و قفقاز محدود ميباشد.

آذربايجان جنوبي سرزميني نيمه كوهستاني بوده و بهمين دليل رودخانه ها و آبهاي جاري بسياري آنرا غني ساخته اند.در ميان كوههاي مهم آذربايجان جنوبي ميتوان سهند،سبلان،هركان داغ، بزقوش، پكچين، قافلانكوه، سيندان،چركين و دميرلي را نام برد. مرتفع ترين كوه آذربايجان جنوبي  با ارتفاع 4811 متر سبلان نام دارد. آذربايجان جنوبي از لحاظ منابع آبي زيرزميني نيز سرزميني بسيار غني بوده و بدليل كوههاي سربفلك كشيده اش پتانسيل باران گيري خوبي را شكل ميبخشد.اين سرزمين زيبا تحت تاثير هوا و رطوبت درياي خزر،درياي سياه و ومديترانه  بارشي مداوم داشته و منابع آبي آن تمامي ندارد .از طرف ديگر بدليل ارتفاع بالا از سطح دريا ،ميانگين دماي سالانه در منطقه پائين بوده و بهمين دليل نيز محصولات زراعي در آن ديرتر بعمل ميآيند.در  سرزمين آذربايجان جنوبي تنوع محصولات كشاورزي محدود ميباشد .با انجام اصلاحات ارضي در رژيم پهلوي و بعد از انقلاب اسلامي  ايران زمينهاي زير كشت كاهش و جمعيت سيري رو به افزايش داشته و بدين ترتيب قابليت زراعي آذربايجان جنوبي نيز افت نمود. بدليل عدم توسعه صنعتي علي الخصوص در استانهاي آذربايجانغربي،اردبيل و همدان خلق بيشتر به زراعت مشغول بوده و بهمين دليل بيشتر جمعيت زارع ايران در اين منطقه زندگي ميكنند. رودخانه هائي كه بيشترين پتانسيل هيدروالكترك دارند نيز در آذربايجان جنوبي جريان مييابند. عموما اولين فعاليت اقتصادي را كشاورزي و دامداري تشكيل ميدهد.

اقليم

آذربايجان جنوبي داراي سه اقليم مختلف ميباشد:

الف) آب و هواي سرد كه مخصوصا مناطق مرتفع را تحت تاثير ميگذارد.

ب) آب و هواي معتدل كه بيشتر دامنه كوهها و دشتها را زير نفوذ خود ميگيرد.

ج) هواي نسبتا گرم كه بيشتر در مناطق پست حاكم است.

در آذربايجان جنوبي زمستان طولاني و سرد گذشته و دما ميتواند تا 20 درجه زير صفر پائين آيد. فصل تابستان نيز كوتاه و گرم سپري شده و دماي آن ميتواند تا 27 درجه سانتيگراد بالا رود.در فصل زمستان بارش بيشتربشكل برف بوده و برف ميتواند مدتي مديد بر روي زمين بماند.تفاوت دماي سالانه بيش از 30 درجه سانتيگراد است.هرچه به شرق و جنوب آذربايجان جنوبي نزديكتر بشويم درجه حرارت همانقدر گرمتر ميشود.با افزايش سطح حرارت در سالهاي اخير بيشترين بارش در فصول گرم و كمترين بارش در فصول سرد سال تحقق يافته و ميانگين بارش سالانه رقمي معادل 400-200 ميليمتر ميباشد. در اين منطقه اردبيل بدليل ارتفاع بيشتر سطح بارش بالائي داشته و زمستانهاي سرد و سختي را متحمل ميگردد.  آذربايجان جنوبي علاوه بر بادهاي محلي تحت تاثير بادهائي كه هسته آنها از مديترانه،درياي سياه ،آذربايجان شمالي و درياي خزر نشات ميگيرند قرار ميگيرد. بدليل وزش مداوم بادها هواي آذربايجان جنوبي تميز و پاك است و علي الخصوص باد در تبريز ميتواند بعنوان منبعي مهم براي كسب انرژي مورد استفاده قرار بگيرد.

زراعت و دامداري

نوع پوشش گياهي در آذربايجان استپ بوده و بدليل بارشهاي بهاري و تابستاني اين استپها حالت كراتع و مرغزارها را ميگيرند.در مناطق كوهستاني با بارش بيشتر ميتوان بيشه ها و جنگلها رامشاهده نمود.بعنوان مثال جنگلهاي بسار قديمي سردشت داراي درختان و پوشش گياهي كميابي است.جنگلهاي سردشت بدليل سياستهاي غلط دول حاكم بر منطقه و قطع درختان براي سوخت و ساز از طرف مردم بومي رو به نابودي ميباشد.درختان كمياب اين منطقه جنگلي در سالهاي اخير تحت محافظت بيشتري قرار گرفته است.بدليل شكل توپوگرافيك و اقليم مناسب فعاليتهاي زراعي در آذربايجان جنوبي توسعه يافته است.مهمترين منطقه زراعي آذربايجان جنوبي دشت مغان نام دارد كه داراي بالغ بر صد هزار متر مربع است. بخش ديگري از اين دشت كه در آذربايجان شمالي جاي ميگيرد بيست هزار مترمربع وسعت دارد.

دامداري در آذربايجان جنوبي همانند شرايطي مناسب داراي شرايطي نامناسب نيز است.وجود مراتع سرسبز در اين سرزمين خود عاملي تشويق كننده و زمستانهاي سرو و سخت عاملي محدودكننده در اين راستاست. مراتع سرسبز اطراف ماكو،مرند،اردبيل و خوي در نوع خود براي پرورش گوسفند بي نظير قبول ميگردند. مرغزارهاي مياندوآب ،اروميه و زنجان نيز براي پرورش گاو و گوساله محلي مناسب ميباشد. در اين مناطق توليد و فروش شير،گوشت،كره،پنيرو پشم دامها يكي از منابع درآمد مهم مردم بشمار ميآيد.در اروميه،اردبيلو مرند نيز پرورش زنبور عسل توسعه يافته و عسل اردبيل يكي از لذيذترين عسلهاي جهان بشمار ميرود.

رودخانه ها

رودخانه هاي آذربايجان جنوبي بدو حوضه درياي خزر و درياچه اروميه ميريزند. رودخانه مشترك و بزرگ ارس بعد از جمع آوري رودها و آبهاي كوچك و بزرگ به درياي خزر ميپيوندد. از ميان رودخانه هاي آذربايجان جنوبي ميتوان به قزل اوزن،سيمينه رود،زرينه رود ،تلخه رود،نازلوچاي،شهرچاي،باراندوزچاي،مياناچاي،تركمنچاي،قراچاي،قطور سو،دره چاي،شاه چاي،آقچاي،كيوي چاي،زنجان چاي، ابهر چاي، زنگمار ،ساري سو،قره سو تالوار چاي اشاره نمود.

 

منابع آبي زيرزميني

آذربايجان جنوبي از نظر منابع آبي زيرزميني نيز بسيار غني بشمار ميآيد. از اينرو منابع آبي بروشهاي متفاوتي مورد استفاده قرار ميگيرد.اين منابع آبي از طريق چاههاي عميق ويا نيمه عميق استخراج ميگردند.در آذربايجان جنوبي همچنين آبهاي معدني فراواني براي مداواي بيماريهاي خاصي استفاده ميشوند.اين آبهاي شفابخش بيشتر در مناطق اردبيل،سلماس و سراب قرار دارند.از ميان منابع آبي معدني آذربايجان جنوبي ميتوان به آبهاي معدني سرعين،سردابه،آب قطور،بيله درسي ،شابيل ،آب خلخال،بستان آباد، آبهاي معدني سراب و مراغه،كندوان،صوفيان،تاپتاپان،توفارگان،اركون،ابدال،شوط و سلماس را نام برد. متاسفانه از اين منابع به اندازه كافي استفاده نميشود .اگر در اين اماكن سرمايه گذاريهاي مناسب انجام گرفته و تاسيسات توريستي احداث گردد،مطمئنا همين منابع آب معدني ميتوانند منبع درآمد فوق العاده اي براي مردم محروم آذربايجان جنوبي شوند.

درياچه ها

مهمترين و بزرگترين درياچه آذربايجان جنوبي درياچه اروميه ميباشد . اين درياچه با وسعتي بيش از 4000 كيلومتر مربع از سطح درياهاي آزاد 1275 متر ارتفاع داشته و بعد از بحرالميت شورترين آب جهان بشمار ميرود.از آب و لجن اين درياچه كه بسفرهاي دريائي نيز امكان ميبخشد ،ميتوان درآمد تورستي فراواني بدست آورد.در درياچه اروميه دو جاندار بنام اگلنا كه نوعي جلبك است و آرتميا كه نوعي زئوپلانكتون ميباشد ،زندگي مينمايند.در اصل لجن شفابخش اين درياچه از لاشه هاي اين زئوپلانكتون و جلبكها تشكيل شده است.آرتميا كه پرورش و فروش آن خود منبع درآمدي فوق العاده است سالها به خارج از كشور صادر شده و علت اصلي مهاجرت پرندگان مختلف و در راس فلامينگو به منطقه است.در درياچه اروميه جزاير كبودان،شاهي،آسپير،آرزو و اشك وجود دارند. بزرگراه كلانتري كه از وسط درياچه اروميه ميگذرد استانهاي آذربايجان غربي و شرقي را به يكديگر وصل مينمايد. با ساخت سدهاي مختلف بر روي رودهاي مغذي درياچه اروميه در سالهاي اخير سطح آب اين درياچه قديمي افت محسوسي داشته است.اين كاهش سطح آب بسرعت ادامه داشته و بدين ترتيب  بايد گفت درياچه اروميه با فلاكت زيست محيطي بزگي روبرو شده است .

بعد از درياچه اروميه ميتوان از درياچه هاي شورابيل نئور سخن گفت كه هردو در حوضه آبي اردبيل قرار ميگيرند. آب اين درياچه شيرين بوده و در آنها قزل آلا پرورش داده ميشود. در 45 كيلومتري تبريز نيز درياچه قره گل محيطي مناسب براي تفريح خلق بشمار ميرود.

سدها

در آذربايجان جنوبي سدهاي مختلفي براي كنترل آب رودخانه ها احداث شده و اخيرا تاسيساتي براي استفاده از منابع آبي در حال شكل گيري ميباشد.از ميان اين سده ميتوان به :سد ارس،سد خداآفرين،سد سويوق بولاغ ،سد آيدوغموش،سد علويان،سد خاكي شهرچاي و سد خاكي بارون در ماكو اشاره ورزيد. تعدد منابع آبي در منطقه و كثرت آبهاي جاري احداث سده و تاسيسات آبي در آذربايجان جنوبي را الزامي ميدارد.اين سدها احتياجات برق و آب را برطرف ميسازند.

براي شناخت هرچه بهتر آذبايجان جنوبي ،  بايد اين  سرزمين كهن را در قالب استانها و مناطق تشكيل دهنده آن بررسي نمود.

سلام
من آتروپاتنا (TTOTT) و يولداشم ايكيميز بير يرده بو وبلاگي يازروخ اينشالاه بو وبلاگي بيه نسيز
بو وبلاگ آذربايجان اوچون يازلر و آيري هدفي يوخدو
آذربايجان اوياخدي و اوياخ دا قالاجاخ
ياشاسين آذربايجان/ياشاسين ايران/ياشاسين تيراختور/ياشاسين تورك ميلتي